KISAH PERJUANGAN RAKYAT SABAH MENENTANG PENJAJAH SEBELUM MERDEKA KESINAMBUNGAN NYA GENERASI SELEPAS ITU MENIKMATI KEMERDEKAAN

PATRIOTISMA 

Semangat Patriotisme yang tinggi dan jitu berhasrat  untuk membebaskan diri secara kekerasan daripada belenggu kuasa luar telah berlaku dan melakari kegemilangan sejarah Negeri Sabah sejak akhir tahun 1700 lagi. Beberapa insiden yang telah terjadi yang tercatat dalam sejarah Negeri Sabah yang boleh diambil perhatian seperti ;

1. Datu Tating menyerang penempatan Inggeris di Pulau Balambangan pada tahun 1775

2. Syerif Usman bertempur dan mempertahankan Teluk Marudu daripada serangan Inggeris pada tahun 1845

3.  Haji Saman menentang Inggeris di Sungai Membakut pada tahun 1846.

4. Datu Baginda Putih menentang Inggeris di Berhala, Sandakan pada tahun 1879.

5. Pengiran Syahbandar Hassan menentang Inggeris di Padas Damit, Beaufort pada tahun 1888

6.    Sigunting menentang di Pantai Barat 1894 hingga 1905.

7.  Mat Salleh (Datu Paduka Mohamad Salleh Datu Balu) melancarkan perang ke atas Inggeris dan berjaya menganggu gugat pentabdiran kolonialis selama enam tahun mulai 1894. Gerakannya termasuklah di Sandakan, Pulau Gaya, Kota Belud, Ranau dan Tambunan. Pada masa menduduki Tambunan, Mat Salleh memberikan kata dua kepada Inggeris memaksa untuk mengambil alih Tambunan, beliau akan mengambil alih Sandakan dan Labuan. Setelah kota pertahanan terakhir Mat Salleh di Tambunan musnah oleh serangan bedilan Inggeris pada Januari tahun 1900, tapi patriotism terus membara di kalangan saki-baki pengikutnya. Mereka terus bergerak menentang Inggeris dari masa ke masa.

8. Mat Sator dan Mat Daud menyerang Inggeris di Kudat pada April 1900 dan

9. Kamuntang menyerang Tempasuk dan Menggatal pada Mei 1900 manakala Tinus, Sarah, Santara dan Langkap bergerak di sebelah pantai Barat.

10. Pak Musa bergerak di Paitan dari tahun 1908 hingga 1913.

11.Inggeris juga telah menerima tentangan hebat daripada pahlawan Antanom di Rundum, Pedalaman.

Di samping gerakan patriotisma bercambah juga gerakan nasionalisma tanpa kekerasan yang mula bertapak di Sabah selewat-lewatnya pada tahun 1890-an. Antaranya ialah gerakan dipelopori oleh “ The Mohammaden Association” yang bertindak menyatukan masyarakat Islam melalui gerakan dakwa Islamiah di Sandakan. Ini diikuti oleh Pergerakan Persatuan Melayu Tawau (PKMT) bagi menyatukan Melayu sekitar 1910-an.

PERTUBUHAN KEMASYARAKATAN MELAYU TAWAU ( PKMT ) 1953

walaupun gerakan nasionalisme melalui persatuan juga mendapat tekanan dan halangan, namun penduduk Sabah semakin berani menonjolkan semangat nasionalismenya melalui gerakan sosio politik sekitar pertengahan tahun 1930-an dengan masyarakat Melayu di Tanah Melayu Persaudaraan Sahabat Pena Malaya (PASPAM). Para penyokongnya bergerak melalui rangkaian cawangannya di Jesselton, Tawau dan Labuan, tetapi ahlinya ada dari Sabah. Di Labuan juga wujud gerakan nasionalisma melalui Kesatuan Melayu Muda. Penduduk Sabah lebih tertindas dan menderita di bawah pemerintahan Jepun di negeri ini. Dengan itu, gerakan penentangan secara kekerasan tercetus semula. Antaranya pelopornya ialah Tun Datu Mustapah Datu Harun dan Albert Kwok. Mereka bangkit menentang Jepun melalui gerakan perang gerila. Datu Mustapha mewarisi semangat juang Mat Salleh. Bagaimanapun kejayaan itu hanya sementara, apabila Albert Kwok bersama-sama Charles Chan Chau Kong, Jules Stephen, O.T Panglima Ali dan lain-lain ditangkap dan dihukum mati di Petagas, Putatan. 

SEJARAH RINGKAS PEMBENTUKAN MALAYSIA

Pada 31 Ogos 1957, Persekutuan Tanah Melayu mencapai Kemerdekaan. Selepas merdeka, Tunku Abdul Rahman Putera Al-Haj telah mengemukakan cadangan kepada Kerajaan British supaya Brunei, Sabah dan Sarawak digabungkan dengan Persekutuan Tanah Melayu menjadi Malaysia. Namun, Kerajaan British menolak cadangan itu kerana Singapura diketepikan. Sementara itu, Lee Kuan Yew, Ketua Menteri Singapura pada masa itu juga menyarankan percantuman Singapura dengan Persekutuan Tanah Melayu. Cadangan Lee Kuan Yew ditolak oleh Tunku Abdul Rahman. Namun begitu, senario politik yang berlaku di Singapura mengubah sikapnya terhadap saranan Lee Kuan Yew.

1. Pada 27 Mei 1961, Tunku Abdul Rahman dalam ucapannya di Persidangan Wartawan-wartawan Luar Negeri di Asia Tenggara di Hotel Adelphi, Singapura mencadangkan supaya Brunei, Sabah, Sarawak dan Singapura digabungkan dengan Tanah Melayu membentuk Persekutuan Malaysia. Cadangan ini menimbulkan pelbagai reaksi.

2. Pada 23 Julai 1961, Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (JPPM) ditubuhkan. JPPM memberi peluang kepada pemimpin di Sabah dan Sarawak untuk mengemukakan pandangan memandangkan mereka masih menentang gagasan. Akhirnya Sabah dan Sarawak menerima gagasan ini dan menyusun satu memorandun untuk dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold. Suruhanjaya ini kemudian menjalankan tugasnya iaitu meninjau pandangan rakyat Sabah dan Sarawak dan membuat syor perlembagaan baru.

3. Pada Ogos 1962, Jawatankuasa Antara Kerajaan (JAK) ditubuhkan bagi merangka Perlembagaan Malaysia. 

Tunku sedang berucap di Persidangan Wartawan - wartawan Luar Negara  Asia Tenggara di Hotel Adelphi , Singapura mencadangkan supaya Brunei , Sabah , Sarawak dan Singapura digabungkan dengan Tanah Melayu membentuk Persekutuan Malaysia.

4. Pada 27 Februari 1963 JAK telah mengeluarkan laporannya. Laporan ini diterima dan diluluskan.

5. Pada 9 Julai 1963 berdasarkan laporan ini, Perjanjian Malaysia ditandatangani di London

6.  Pada 16 September 1963, Malaysia diisytiharkan.

SEBAB PEMBENTUKAN MALAYSIA

1. Senario politik di Singapura

Sebab utama penubuhan Malaysia ialah untuk menentang kegiatan komunis yang kian bertambah di Singapura pada tahun 1950-an. Ejen-ejen komunis telah meresap masuk ke sekolah Cina dan kesatuan sekerja. Pada tahun 1954, komunis telah menganjurkan satu permogokan di sebuah syarikat bas. Mogok ini merebak menjadi rusuhan. Selain itu, komunis juga merampas pucuk pimpinan Parti Tindakan Rakyat (PETIR) yang sejak tahun 1959 menguasai Kerajaan Singapura di bawah pimpinan Lee Kuan Yew. Mereka menjadi ahli PETIR sehingga menubuhkan satu kumpulan berhaluan kiri dalam PETIR. Pada mulanya, Lee Kuan Yew berbaik-baik dengan mereka tetapi akhirnya pertelingkahan telah berlaku. Pertelingkahan ini menyebabkan PETIR kalah dalam pilihanraya kecil pada tahun 1961 iaitu Pilihanraya Hong Lim dan Pilihanraya Anson. Kekalahan PETIR menunjukkan pengaruh komunis bertambah kuat. Akibatnya, Lee Kuan Yew mengusir golongan berhaluan kiri ini dari PETIR. Pengaruh komunis turut berkembang sehingga satu parti berhaluan komunis iaitu 

Barisan Sosialis dibawah pimpinan Lim Chin Siong ditubuhkan. Tunku Abdul Rahman bimbang komunis meresap masuk Tanah Melayu. Diharapkan melalui gagasan Malaysia, hasrat komunis menguasai Singapura gagal yang seterusnya dapat menyekat kemaraan mereka.

2. Senario politik di Sarawak

Pada tahun 1951, Liga Belia Demokratik Cina Seberang Laut yang berhaluan komunis

ditubuhkan tetapi dibubarkan semasa Darurat. Walau bagaimanapun, satu pertubuhan komunis sulit iaitu Persatuan Belia Maju Sarawak telah bergerak di kalangan kesatuan sekerja, pelajar dan petani. Mereka menghasut masyarakat Cina menentang British. Parti Bersatu Rakyat Sarawak (SUPP) telah dipengaruhi oleh komunis. Lalu, Kerajaan British melancarkan operasi pisang untuk menyekat pengaruh komunis dalam SUPP tetapi gagal. Diharap melalui gagasan ini, kestabilan politik yang diperolehi dapat menentang ancaman komunis.

3. Mengimbangi penduduk

Penubuhan Malaysia juga bertujuan mengimbangi jumlah penduduk. Tunku Abdul Rahman menjangkakan Sabah, Sarawak dan Brunei kalau digabungkan dengan Tanah Melayu akan membawa kepada faedah sosial. Penggabungan Tanah Melayu dengan Singapura menimbulkan masalah ketidakseimbangan kaum. Hal ini disebabkan ¾ daripada penduduk Singapura berbangsa Cina. Kemasukan Sabah, Sarawak dan Brunei akan mengimbangi kadar kaum-kaum kerana 70% daripada penduduk Borneo Utara ialah bumiputera.

4. Kemajuan ekonomi bersama

Pembentukan Malaysia membolehkan kelima-lima buah kawasan menikmati kemajuan ekonomi bersama. Singapura, Brunei dan Tanah Melayu telah mencapai kemajuan ekonomi yang amat memuaskan, manakala Sabah dan Sarawak ialah negeri yang masih mundur. Penubuhan Persekutuan Malaysia membolehkan Sabah dan Sarawak dimajukan. Hal ini bermaksud kekayaan dari kawasan maju akan dipindah ke kawasan mundur untuk membiayai projek pembangunan.

5. Mempercepatkan proses kemerdekaan

 Penubuhan gagasan Malaysia bertujuan mempercepatkan proses kemerdekaan bagi Sabah, Sarawak, Brunei dan Singapura. British berjanji akan memberi kemerdekaan yang lebih awal sekiranya Sabah, Sarawak, Brunei dan Singapura bergabung dengan Tanah Melayu bagi membentuk Malaysia. Penggabungan ini juga akan menamatkan penjajahan British di rantau ini dan menjamin kedaulatan dan keselamatan wilayah-wilayah itu daripada ancaman kuasa luar.

REAKSI – REAKSI NEGERI TERLIBAT

1. Singapura

Lee Kuan Yew selaku Ketua Mentei Singapura menyokong gagasan ini kerana PETIR dapat meneruskan kekuasaannya di Singapura, ancaman komunis dapat dikawal, perkembangan ekonomi Singapura menjadi lebih pesat dan Singapura dapat merdeka dengan lebih awal. Namun demikian, Barisan Sosialis dan Parti Buruh menentang gagasan ini. Pada 1 September 1962, Lee Kuan Yew telah mengadakan satu pungutan suara bagi mendapatkan persetujuan rakyat Singapura mengenai penyertaan Singapura dalam Malaysia. Mengikut keputusan, 71.1% daripada rakyat Singapura menyokong penubuhan Malaysia. Melalui gagasan Malaysia, taraf pelabuhan bebasnya dikekalkan, Singapura mempunyai kuasa autonomi dalam bidang kewangan, pendidikan dan perburuhan dan Singapura akan mendapat 15 kerusi dalam Parlimen Malaysia.

2. Sabah dan Sarawak

Pemimpin di kedua-dua negeri ini amat terperanjat dengan penubuhan Malaysia. Pemimpin-pemimpin di kedua-dua negeri ini membentuk Barisan Bersatu pada 9 Julai 1961 bagi menentang gagasan Malaysia. Pemimpin-pemimpin itu termasuk Ong Kee Hui (Pengerusi SUPP), Temenggung Jugah Anak Berieng (Yang Dipertua Parti Negara Sarawak – PANAS), Dato' Mustapha bin Dato' Harun dan Donald Stephen (ahli tak rasmi Majlis Undangan Sabah). Mereka menentang gagasan kerana takut Sabah dan Sarawak akan dikuasai oleh Tanah Melayu. Mereka takut kedudukan politik mereka terjejas. Mereka juga bimbang keperibadian negeri masing-masing akan hilang. Golongan peniaga Cina pula bimbang kuasa ekonomi akan dirampas oleh Tanah Melayu dan Singapura. Selain itu, mereka juga berpendapat Sabah dan Sarawak perlu diberi kemerdekaan dahulu sebelum menyertai Malaysia. Kaum bumiputera bukan Islam turut menentang gagasan Malaysia. Bantahan mereka disuarakan melalui Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP), Pertubuhan Kebangsaan Kadazan Bersatu (UNKO) dan sebagainya. Pemimpin di kedua-dua negeri menganggap gagasan Malaysia merupakan satu helah untuk meluaskan kuasa Tanah Melayu dan menggantikan penjajahan British. Pada bulan Jun 1961, Tunku Abdul Rahman berangkat ke Sabah dan Sarawak dan mendapati rakyat di sana telah salah faham mengenai gagasan Malaysia. Oleh itu, sebuah persidangan Persatuan Parlimen Komanwel diadakan di Singapura pada Julai 1961. Beberapa orang daripada Barisan Bersatu telah dihantar oleh British ke persidangan ini. Mereka membincangkan tentang gagasan Malaysia. Akhirnya, Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (JPPM) ditubuhkan untuk mengumpulkan pendapat Sabah dan Sarawak mengenai gagasan ini. Pada bulan Ogos 1961, Abang Haji Mustapha (Pengerusi PANAS) menyokong gagasan Malaysia. Kemudian, Donald Stephen dan Dato' Mustapha turut menyokong gagasan ini selepas melawat ke Tanah Melayu dan berunding dengan Tunku Abdul Rahman.

3. Brunei

Sultan Omar Ali Saifudin menyokong gagasan ini tetapi Parti Rakyat Brunei (PRB) yang dipimpin oleh A.M. Azahari menentangnya. A.M. Azahari menentang gagasan ini kerana Brunei akan menjadi jajahan Malaysia. Beliau mahukan Brunei merdeka dahulu sebelum menyertai Malaysia. Beliau juga merancang menggabungkan Brunei, Sabah dan Sarawak menjadi Persekutuan Borneo Utara di bawah pimpinan Sultan Brunei. PRB menang dalam pilihanraya Majlis Daerah dan Majlis Undangan yang diadakan pada Ogos dan September 1962. Kemenangan ini menyakinkan Azahari bahawa rakyat Brunei turut menentang gagasan Malaysia. Selain itu, Azahari juga merasa dirinya kuat kerana Filipina dan Indonesia menyokongnya. Dengan keyakinan bahawa gagasan ini akan gagal, PRB melancarkan pemberontakan bersenjata pada 7 Disember 1962. Pemberontakannya ditumpaskan oleh Kerajaan Brunei dengan bantuan tentera dari British dan Tanah Melayu. Azahari melarikan diri ke Filipina dan mengisytiharkan dirinya sebagai Perdana Menteri dan Sultan Omar Ali Saifudin sebagai Ketua Kerajaan Persekutuan Borneo Utara. Walaupun pada mulanya Sultan Brunei menyokong gagasan ini tetapi baginda telah menarik diri pada Julai 1963 kerana baginda tidak mahu membayar cukai hasil daripada pengeluaran minyaknya kepada kerajaan pusat Malaysia dalam tempoh 10 tahun. Selain itu, baginda juga tidak berpuas hati kerana diberi kedudukan yang paling rendah dalam senarai nama Sultan-sultan. Tambahan pula, rakyat Brunei juga tidak bersetuju menyertai Malaysia.

                                    PROSES PEMBENTUKAN MALAYSIA

1. Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia (JPPM)

JPPM ditubuhkan pada 23 Julai 1961. Ia dipengerusikan oleh Donald Stephen (anggota Majlis Undangan Sabah). Anggotanya ialah Tunku Abdul Rahman (Tanah Melayu), Lee Kuan Yew (Singapura), Dato' Mustapha Dato' Harun (Sabah), Temenggung Jugah Anak Berieng (Sarawak) dan Dato' Setia Pangeran Ali (Brunei). Tujuan JPPM ialah:

1. Memberitahu orang ramai mengenai Malaysia.

2. Mengumpulkan sambutan mereka terhadap Malaysia.

3. Menyediakan memorandum mengenai cara pembentukan Malaysia

Jawatankuasa Perundingan Perpaduan Malaysia ( JPPM ) diPengerusikan oleh Donald Stephen ( Anggota Majlis Undangan Sabah ) menandatangani Laporan JPPM yang telah disiapkan yang disaksikan oleh Tun Datu Mustapha , Ketua Menteri Singapore Lee Kwan Yew,

JPPM telah memberi peluang kepada pemimpin Sabah dan Sarawak mengemukakan pandangan mengenai gagasan Malaysia. JPPM telah mengadakan 4 mesyuarat di Kota Kinabalu (21 Ogos 1961), Kuching (18 Disember 1961), Kuala Lumpur (6 Januari 1962) dan Singapura (1 Februari 1962). Hasil daripada rundingan yang dijalankan. Sarawak mengeluarkan kertas putih mengenai Malaysia pada 4 Januari 1962 dan Sabah pada 31 Januari 1962. Kemudian, satu memorandum disusun semula dan dihantar kepada Suruhanjaya Cobbold pada 23 Februari 1962. Kandungan memorandum ini ialah:

a.       Perlembagaan Tanah Melayu 1957 menjadi asas perlembagaan Malaysia.

b.       Kerajaan Persekutuan berkuasa dalam hubungan luar, pertahanan dan    

          keselamatan.

c.       Islam – agama rasmi tetapi rakyat bebas beragama.

d.       Bahasa Melayu – bahasa kebangsaan tetapi bahasa lain masih boleh      

         digunakan.

e.       Hak istimewa seperti orang Melayu diberi kepada rakyat pribumi Sabah dan    

         Sarawak.

f.       Sabah, Sarawak berhak mengawal imigrasennya sendiri.

g.      Perwakilan Parlimen berasaskan jumlah penduduk dan jumlah luas kawasan.

Memorandum ini disokong oleh rakyat Sabah, Sarawak, Singapura dan Tanah

Melayu.

2. Suruhanjaya Cobbold

Suruhan Jaya Cobbold yang tiba diLapangan Terbang Kuching pada 2 April 1962 di sambut oleh  Governer Sir William Goode

Suruhan Jaya Cobbold semasa membuat lawatan ke Jesselton terdiri daripada  The Commission Chaiman The Former Governer Of The Bank Of Englad Honourable Lord Cameron  Cobbold , Sir Anthony Abell Former Governer of Sarawak  , Sir David Waltherson former Chief Secretary of Malaya  , Tan Sri Wong Paw Nee  Chief Minister of Penang dan Tun Mohammad Ghazalie bin Shafie Permenant Secretary to the Minister of Foreign Affair

Suruhanjaya Cobbold ditubuhkan pada Januari 1962. Ia dipengerusikan oleh Lord Cameron Cobbold (bekas Gabenor Bank of England). Ahli-ahlinya terdiri daripada Sir Anthony Abel ( bekas Gabenor Sarawak ) dan Sir David Watherston ( bekas Ketua Setiusaha Tanah Melayu ) iaitu wakil British ,Muhammad Ghazalie Shafie ( Setiausaha Tetap Kementerian Luar Negeri ) dan Dato' Wong Pow Nee ( Ketua Menteri Pulau Pinang ) iaitu wakil Tanah Melayu.

Tugas utama suruhanjaya ini ialah:

a. Meninjau pandangan rakyat Sabah dan Sarawak mengenai Malaysia.

b. Membuat syor-syor perlembagaan.

Suruhanjaya ini menjalankan tugasnya dari 19 Februari sehingga 18 April 1962. Sebanyak 50 perjumpaan dengan 690 kumpulan orang ramai diadakan. Selain itu, 2000 atau lebih memorandum telah diterima. Pada 18 April 1962, laporan disiapkan dan diserahkan kepada Kerajaan Tanah Melayu dan British pada Jun 1962. 

Pada 1 Ogos 1962, laporan ini diumumkan mengenai pandangan rakyat Sabah dan Sarawak:

a. 1/3 menyokong ikut Malaysia

b. 1/3 menyokong dengan syarat

c. 1/3 hendak merdeka dahulu sebelum menyertai Malaysia

Dengan itu, suruhanjaya ini turut menyokong gagasan Malaysia dan mengesyorkan syor-syor Perlembagaan Malaysia seperti dibawah:

a.       Nama persekutuan baru – Malaysia.

b.       Perlembagaan Tanah Melayu 1957 menjadi asas Perlembagaan Malaysia.

c.       Kedudukan istimewa kaum pribumi Sabah dan Sarawak dijamin.

d.       Sabah dan Sarawak berhak memilih Ketua Negeri sendiri.

e.       Penduduk pribumi Sabah dan Sarawak dibenarkan berkhidmat dalam perkhidmatan                 awam secepat mungkin.

f.        Dasar pendidikan, ugama, imigresen, perwakilan Parlimen, kedudukan bumiputera,                   kewangan, kewarganegaraan dan perlembagaan negeri di Sabah dan Sarawak     

          ditentukan oleh Majlis Undangan Negeri masing-masing.

g.       Bahasa Melayu – bahasa kebangsaan. Sabah dan Sarawak dibenarkan  

          menggunakan Bahasa Inggeris sebagai bahasa rasmi sehingga DUN masing- masing 

          membuat keputusan.

Hampir semua syor diterima oleh British dan diumumkan pada 1 Ogos 1962, Malaysia akan ditubuhkan pada 31 Ogos 1963. Jawatankuasa Antara Kerajaan akan ditubuhkan bagi merangka Perlembagaan Malaysia.

3. Jawatankuasa Antara Kerajaan (JAK)

JAK ditubuhkan pada Ogos 1962 untuk merangka Perlembagaan Malaysia. Pengerusinya ialah Lord Landsdowne dan Timbalan Pengerusinya ialah Tun Abdul Razak. Anggotanya terdiri daripada wakil British, Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak. Wakil Sabah telah mengemukakan memorandum yang mengandungi 20 perkara. Antaranya ialah:

a.       Agama Islam – agama rasmi persekutuan. Tiada agama rasmi di Sabah.

b.       Bahasa Inggeris – bahasa rasmi Sabah; Bahasa Melayu – bahasa kebangsaan.

c.       Imigresen orang asing Sabah di bawah kuasa negeri Sabah.

d.      Sistem pendidikan Sabah dikekalkan.

e.      Perwakilan Parlimen harus mengambil kira keluasan kawasan dan bilangan   

         penduduk.

Pemimpin Sarawak tidak mengemukakan memorandum tetapi bersetuju dengan memorandum yang dikeluarkan oleh Sabah. 

          i.        27 Februari 1963 JAK mengeluarkan laporan

          ii.       8 Mac 1963 Dibentangkan di Majlis Negeri Sarawak

          iii.      13 Mac 1963 Dibentangkan di Sabah.

Kedua-dua negeri menerima laporan ini dan laporan ini seterusnya diluluskan oleh Parlimen Tanah Melayu dan menjadi Akta Malaysia 1963. Kandungannya ialah:

a. Agama Islam – agama rasmi kecuali Sabah dan Sarawak.

b. Bahasa Melayu – bahasa rasmi persekutuan.

Bahasa Inggeris – bahasa rasmi Sabah dan Sarawak sehingga 10 tahun selepas Hari Malaysia apabila Dewan Undangan Negeri Sabah dan Sarawak membuat pindaan.

c. Imigresen Sabah dan Sarawak dibenarkan mengawal sendiri.

d. Sistem pendidikan Sabah dan Sarawak dikekalkan di bawah kerajaan negeri sehingga 

     Dewan Undangan Negeri kedua-dua negeri ini membuat pindaan.

e. Perwakilan Parlimen – Sabah 16 kerusi, Sarawak 24 kerusi dan Singapura 15 kerusi.

Berdasarkan laporan JAK, Perjanjian Malaysia ditandatangani di London pada 9 Julai 1963. Pada masa ini Brunei menarik diri secara rasminya.

4. Pengisytiharaan Malaysia 

Berkenaan dengan penubuhan Malaysia, Filipina dan Indonesia menentang kuat. Beberapa rundingan telah diadakan antara kedua-dua negara dengan Tanah Melayu. Akhirnya, MAPHILINDO ditubuhkan. Pemimpin ketiga-tiga negeri bersetuju meminta Suruhanjaya Pertubuhan Bangsa-bangsa Bersatu (PBB) untuk meninjau kembali pandangan penduduk Sabah dan Sarawak mengenai penyertaan mereka ke Malaysia. Suruhanjaya PBB yang diketuai oleh Lawrence Michaelmore menjalankan tugasnya dari 16 Ogos – 5 September 1963

Oleh itu, tarikh penubuhan yang ditetapkan terpaksa ditunda. Mengikut laporan PBB, lebih 70% rakyat Sabah dan Sarawak menyokong Malaysia. Maka pada 16 September 1963, penubuhan Malaysia diisytiharkan secara rasminya.

PENENTANGAN GAGASAN MALAYSIA

1. Filipina

Apabila JPPM dan Suruhanjaya Cobbold menunjukkan sokongan kepada penubuhan Malaysia, Filipina telah menuntut hak ke atas Sabah bagi waris Sultan Sulu pada 22 Jun 1962. Filipina mendakwa Sabah dipajak dan bukan diserahkan kepada Baron Overbeck dan Alfred Dent pada tahun 1874. Pajakan ini telah dibatalkan pada tahun 1958. Kerajaan British enggan mengakui kedaulatan Filipina ke atas Sabah. Kerajaan Filipina juga mengemukakan tuntutan yang sama kepada Tanah Melayu tetapi ditolak. Hubungan diplomatik Filipina-Tanah Melayu menjadi genting. Walau bagaimanapun, usaha-usaha dijalankan untuk menyelesaikan persengketaan. Akhirnya, Filipina juga mengiktiraf Persekutuan Malaysia pada Jun 1966.

2. Indonesia

Pada mulanya, Indonesia mengalu-alukan pembentukan Malaysia. Namun, PKI di bawah D.N. Aidit menyifatkan ia merupakan satu penjajahan baru yang mengancam Indonesia. Setelah tercetusnya pemberontakan Brunei, Presiden Indonesia, Sukarno menerima tekanan hebat dari PKI dan mengubah sikap serta menentang gagasan Malaysia. Aidit telah melawat ke Tanah Melayu dan menghasut rakyat dan tentera memberontak. Hubungan Tanah Melayu dengan Indonesia menjadi renggang. Pada 20 Januari 1963, Dr. Subandrio mengumumkan dasar konfrontasi terhadap gagasan Malaysia. Kemudian, Indonesia bersetuju meminta Suruhanjaya PBB bagi meninjau semula pandangan penduduk Sabah dan Sarawak mengenai Malaysia. Laporan PBB menunjukkan rakyat Sabah dan Sarawak menyokong Malaysia tetapi Indonesia enggan mengakui.

16 September 1963, Malaysia diisytiharkan secara rasminya. Pada hari ini, Indonesia melancarkan konfrontasi dan memutuskan hubungan diplomatik dengan Tanah Melayu. Sebab Indonesia melancarkan konfrontasi ialah:

a.       Tekanan PKI ke atas Kerajaan Indonesia.

b.       Penubuhan Malaysia menghalang cita-cita Sukarno untuk menubuhkan  Indonesia Raya             yang termasuk Sabah, Sarawak dan Tanah Melayu.

c.       Sukarno merasa tersinggung kerana tidak diajak berunding mengenai Penubuhan         

          Malaysia.

Pada bulan November 1963, serangan gerila dilancarkan. Tentera Indonesia mendarat di Pontian, Labis, Muar dan Kota Tinggi. Pengintip-pengintip juga dihantar. Akibatnya:

a.    Dato' Dr. Ismail Abdul Rahman telah meminta bantuan dari PBB dan membuat     

       bantahan mengenai serangan Indonesia.

b.    Pasukan pertahanan tempatan atau askar wataniah ditubuhkan.

c.    Britain memberi bantuan tentera.

d.    Australia, New Zealand, Canada memberi bantuan senjata.

e.    Rundingan sulit dengan pegawai Indonesia bukan komunis diadakan.

f.     Dato' Abdul Razak melawat ke negara Afro-Asia dan Dunia Ketiga untuk     

      mengikis propaganda Indonesia yang memburuk-burukkan nama Malaysia.

Pada 30 September 1965, gerakan komunis untuk merampas kuasa gagal. Konfrontasi menjadi berkurangan. Menteri Luar Indonesia, Adam Malik berusaha menamatkan konfrontasi dan mewujudkan persefahaman dengan Malaysia. Hasrat menamatkan konfrontasi wujud apabila Suharto menggantikan Sukarno. Hasilnya, perjanjian damai ditandatangani di Jakarta pada 11 Ogos 1966 selepas Tun Abdul Razak berunding dengan Adam Malik di Bangkok.

                              COBBOLD COMMISSION REPORT

“About one-third of the population of each territory strongly favours early realisation of Malaysia without too much concern about terms and conditions. Another third , many of them favourable to the Malaysia project, ask, with varying degrees of emphasis, for conditions and safeguards varying in nature and extent: the warmth of support among this category would be markedly influenced by a firm expression of opinion by Governments that the detailed arrangements eventually agreed upon are in the best interests of the territories. The remaining third is divided between those who insist on independence before Malaysia is considered and those who would strongly prefer to see British rule continue for some years to come. If the conditions and reservations which they have put forward could be substantially met, the second category referred to above would generally support the proposals. Moreover once a firm decision was taken quite a number of the third category would be likely to abandon their opposition and decide to make the best of a doubtful job. There will remain a hard core, vocal and politically active, which will oppose Malaysia on any terms unless it is preceded by independence and self-government: this hard core might amount to near 20 per cent of the population of Sarawak and somewhat less in North Borneo”. -  Lord Cobbold, Cobbold Commission

SABAH MERDEKA DALAM MALAYSIA

Pada 15 September 1963 tepat jam 12.00 tengah malam Bendera British North Borneo telah

diturunkan yang disaksikan oleh Governer British yang terakhir di Sabah Sir William Allmond   Codrington Goode bersama-sama dengan kakitangan nya yang mana selepas itu mereka terus balik ke – England. Beliau adalah Governer dan Commender in-Chief North Borneo 

1960 – 1963.

Turut mengucapkan selamat jalan kepada Sir William Goode ialah Ketua Menteri Sabah yang

pertama Donald Stephen @Tun Fuad Stephen

Tun Datu Mustapha bin Datu Harun yang pada masa itu adalah sebagai Tuan Yang Terutama Negeri Sabah turut sama memberikan ucapan selamat jalan kepada Sir William Goode.

Datuk Haris Salleh dan Orang awam dan juga pelajar turut sama mengucapkan selamat jalan kepada Sir William Goode di Warft Jesselton ( Pelabuhan Jesselton )

Tun Hj.Abd.Razak bin Hussien selaku Timbalan Perdana Menteri ketika itu tiba  di Jesselton pada 15 September 1963 sehari sebelum Upacara Rasmi Pengistiharan      Kemerdekaan Sabah menerusi Malaysia pada 16 September 1963 di Padang Bandaran Jesselton. Beliau disambut oleh YAB Ketua Menteri Sabah Tun Fuad Stephen di Lapangan Terbang Jesselton 

Pengumuman dalam bahasa Cina tentang Deklerasi 10 perkara sebelum   pengistiharan Kemerdekaan ditandatangani yang disampaikan oleh Dato’ Wong Pow Nee Ketua Menteri Pulau Pinang.

Tun Abdul Razak bin Hussien Timbalan Perdana Menteri ketika itu hadir sama dalam Majlis tersebut.  Sementara itu Tun Fuad Stephens sedang membacakan 20 perkara yang terkandung dalam peristiharan Kemerdekaan Sabah melalui Malaysia  

Tun Datu Mustapha sedang membacakan Aku Janji dihadapan Ketua Hakim North Borneo sebagai menyempurnakan acara pada hari tersebut

Laungan Merdeka telah dilaungkan sebanyak 3 kali

Ketua Menteri Menandatangani Surat Peristiharan Kemerdekaan Sabah menerusi Malaysia

Tun Datu Mustapha selaku TYT Negeri Sabah menandatangani Peristiharan tersebut 

                                    PROCLAMATION OF MALAYSIA 1963  

In the name of God, Lhe Compassionate, the Merciful.

Praise be to God, the Lord of the Universe, and may the benedicüon and peace of God be upon Our Leader Muhammad and upon all His Relations and Friends.

WHEREAS by an Agreement made un lhe Ninth day of July in the year one thousand nine hundred and sixty-three between the Federation of Malaya, the United Kingdom, North Bnmeo. Sarawak and Singapore it was agreed that there shall be federated the States of Sabah. Sarawak and Singapore with the Federation of Malaya comprising the States of Pahang, Trengganu, Kedah, Johore, Negri Sembilan, Kelantan, Selangor, Perak, Perlis, Penang and Malacca, and that the Federation shall thereafter be called “Malaysia“;

AND WHEREAS it has been agreed by the parties lo the said Agreement that as from the establishment of Malaysia the States of Sabah, Sarawak and Singapore  cease to be colonies of Her Majesty the Queen and Her Majesty the Queen shall relinquish Her sovereignty and jurisdiction in respect of the three States;

AND WHEREAS there has been promulgated a Constitution for Malaysia which shall be the supreme law therein;

AND WHEREAS by the Constitution aforesaid provision has been made for the safeguarding of the rights and prerogatives of Their Highnesses the Rulers and lhe fundamental rights and liberties of subjects and for the promotion of peace and harmony in Malaysia as a constitutional monarchy based upon parliamentary democracy;

AND WHEREAS the Constitution aforesaid having been approved by a law passed by the Parliaments of the Federation of Malaya and of the United Kingdom has come imo force on the Sixteenth day of September in the year one thousand nine hundred and sixty-three;

Now in the name of God thc Compassionate, ihe Merciful, I, TUNKU ABDUL RAHMAN PUTRA  IBNI ALMARHUM SULTAN ABDUL HAMID HALIM SHAH, Prime Minisier of Malaysia, with the concurrence and approval of His Majesty the Yang di-Pertuan Agong of the Federation of Malaya, His Excellency The Yang  Pertuan Negara of Singapore, His Excellency the Yang  Negara of Sabah and His Excellency the Governor of Sarawak Do HEREBY DECLARE AND PROCLAIM on behalf of the peoples of Malaysia that as from the Sixteenth day of September in the year one thousand nine hundred and sixty­three, corresponding to the Twenty eighth day of Rabi’ul Akhir in the year of the Hijrah one thousand three hundred and eighty-three, that MALAYSIA comprising the States of Pahang, Trengganu„ Kedah, Johore, Negri Sembilan, Kelantan, Selangor, Perak, Perlis, Penang. Malacca, Singapore. Sabah and Sarawak shall by the Grace of God, the Lord of the Universe, forever be an independent and sovereign democratic State founded upon liberty, and justice, ever seeking to defend and uphold peace and harmony among its peoples and to perpetuate peace among nations.

Kuala Lumpur, Sixteenth day of September, 1963.

ISI KANDUNGAN 20 PERKARA

1.       AGAMA

2.       BAHASA

3.       PERLEMBAGAAN

4.       KETUA PERSEKUTUAN

5.       NAMA PERSEKUTUAN

6.       IMIGRESEN

7.       HAK MENARIK DIRI

8.       BORNEONISASI

9.       PEGAWAI PEGAWAI BRITISH

10.   KEWARGANEGARAAN

11.   CUKAI DAN KEWANGAN

12.   KEDUDUKAN KHAS BANGSA ASLI / BUMIPUTERA BORNEO UTARA

13.   KERAJAAN NEGERI

14.   JANGKAMASA PERALIHAN

15.   PELAJARAN

16.   PERLINDUNGAN KEPADA PERLEMBAGAAN

17.   PERWAKILAN DALAM PARLIMEN PERSEKUTUAN

18.   NAMA KETUA NEGERI

19.   NAMA NEGERI

20.   TANAH , HUTAN , KERAJAAN TEMPATAN DAN LAIN-LAIN

 

Perkara 1: Agama

Walaupun tiada bantahan terhadap agama Islam sebagai agama kebangsaan Malaysia akan tetapi agama rasmi sepatutnya tidak akan diadakan di Borneo Utara, dan segala perundangan mengenai agama Islam yang terkandung di dalam Perlembagaan Malaya tidak harus digunakan di Borneo Utara.

 

Perkara 2: Bahasa

·         Bahasa Melayu harus dijadikan Bahasa Kebangsaan Persekutuan

·         Penggunaan Bahasa Inggeris harus diteruskan untuk tempoh sepuluh tahun selepas Hari Malaysia

·         Bahasa Inggeris harus digunakan sebagai bahasa rasmi Borneo Utara untuk semua tujuan berkaitan dengan negeri dan persekutuan, tanpa had masa.

 

Perkara 3: Perlembagaan

Walaupun Perlembagaan Persekutuan Malaya diterima sebagai asas untuk membentuk Perlembagaan Malaysia, akan tetapi Perlembagan Malaysia seharusnya dipersetujui oleh pergabungan negeri-negeri bebas dan sepatutnya bukan sesuatu susunan pindaan kepada sebuah perlembagaan yang telah digubal dan dipersetujui oleh negeri-negeri yang berasingan di dalam keadaan yang berlainan sekali. Sebuah perlembagaan baru untuk Borneo Utara sewajarnya amat diperlukan.

 

Perkara 4: Ketua Persekutuan

Ketua (Yang Di Pertua Negara) Borneo Utara tidak layak untuk dipilih sebagai Ketua Persekutuan.

Perkara 5: Nama Persekutuan

"Malaysia" bukan "Melayu Raya".

Perkara 6: Imigresen

Kawalan ke atas penghijrahan dari luar ke mana-mana tempat di Malaysia seharusnya terletak di bawah kuasa kerajaan Persekutuan tetapi kemasukan ke Borneo Utara sepatutnya juga memerlukan persetujuan Kerajaan Negeri.

Kerajaan Persekutuan tidak seharusnya berkuasa membatalkan kemasukkan sesiapa pun ke dalam Borneo Utara jika ia berkaitan dengan urusan kerajaan negeri kecuali atas sebab-sebab keselamatan sahaja. Borneo Utara seharusnya mempunyai kuasa yang tidak terhad ke atas pergerakan seseorang, kecuali mereka yang bertugas di bawah kerajaan Persekutuan daripada tempat-tempat lain Malaysia di Borneo Utara.

Perkara 7: Hak Menarik Diri

Hak untuk memisah atau menarik diri dari Persekutuan seharusnya tidak ada.

Perkara 8: Borneonisasi

Proses untuk melantik orang-orang tempatan ke dalam perkhidmatan awam negeri Borneo Utara seharusnya diwujudkan secepat mungkin.

Perkara 9: Pegawai-pegawai British

Segala usaha harus dibuat untuk menggalakkan pegawai-pegawai Birtish untuk meneruskan perkhidmatan mereka dalam perkhidmatan awam sehingga tempat mereka boleh diganti oleh orang-orang tempatan yang berkelayakan.

Perkara 10: Kewarganegaraan

Tertakluk kepada pindaan berikut, Perenggan 148(k) cadangan dalam Laporan Cobbold seharusnya menentukan hak kewarganegaraan penduduk Borneo Utara di dalam Persekutuan :

• Perenggan kecil (I) seharusnya tidak mengandungi syarat mengenai penetapan selama 5 tahun
• Untuk diselaraskan dengan undang-undang kami, perenggan kecil (II) sepatutnya menyatakan "7 daripada 10 tahun" dan bukan "8 daripada 10 tahun"
• Perenggan kecil (II) tidak sepatutnya mengandungi sekatan berkenaan dengan kewarganegaraan ibu bapa seseorang yang dilahirkan di Borneo Utara selepas Hari Malaysia semestinya menjadi warganegara persekutuan.

Perkara 11: Cukai dan kewangan

Borneo Utara seharusnya mempunyai kuasa ke atas kewangan, tabung pembangunan, dan cukai sendiri.

 

Perkara 12: Kedudukan khas bangsa asli/bumiputera Borneo Utara

Pada prinsipnya bangsa asli Borneo Utara seharusnya menikmati hak keistimewaan seperti yang diberikan kepada bangsa Melayu di Malaya, tetapi formula yang dipraktikkan di Malaya tidak semestinya digunapakai oleh Borneo Utara.

Perkara 13: Kerajaan Negeri

Ketua Menteri harus dipilih oleh ahli-ahli tidak rasmi Majlis Perundangan. Borneo Utara seharusnya mempunyai suatu sistem kementerian yang sesuai.

Perkara 14: Jangkamasa Peralihan

Sepatutnya tujuh tahun dan dalam masa ini kuasa perundangan mesti diberikan kepada Kerajaan Borneo Utara mengikut perlembagaan dan tidak dipengaruhi oleh kerajaan persekutuan.

Perkara 15: Pelajaran

Sistem pelajaran Borneo Utara yang wujud sekarang harus diteruskan dan dengan itu ia harus diletakkan di bawah kawalan kerajaan negeri.

Perkara 16: Perlindungan kepada Perlembagaan

Tidak ada sebarang pindaan, perubahan atau pembatalan dapat dilakukan oleh Kerajaan Pusat kepada perlindungan-perlindungan yang diberikan khas kepada Borneo Utara tanpa persetujuan kerajaan Borneo Utara. Kuasa ini adalah hak mutlak penduduk negeri ini.

Perkara 17: Perwakilan dalam Parlimen Persekutuan

Ini sepatutnya bukan hanya bergantung kepada jumlah penduduk Borneo Utara tetapi juga kepada keluasan dan keupayaannya, dan dalam mana-mana perkara ia sepatutnya tidak kurang dari jumlah perwakilan dari Singapura.

Perkara 18: Nama Ketua Negeri

Yang Di Pertua Negara.

Perkara 19: Nama Negeri

Sabah.

Perkara 20: Tanah, hutan, kerajaan tempatan dan lain-lain

Perkara dalam Perlembagaan Persekutuan mengenai kuasa Majlis Tanah Persekutuan tidak harus melibatkan Borneo Utara. Seperti itu juga, Majlis Kebangsaan Kerajaan Tempatan tidak harus melibatkan Borneo Utara.

Memberikan tabik hormat kepada Kontinjen Perarakan sempena Hari Kemerdekaan Sabah pada 16 September 1963.